چرا باید حوادث مخازن را بشناسیم؟
حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی نظیر مخازن ذخیره نفت و گاز و سایر مواد شیمیایی، عامل بسیاری از حوادث ویرانگر در صنایع مختلف بوده است. تجزیه و تحلیل کامل تانکرها برای اطمینان از اجرای درست دستورالعمل‌های ایمنی و اقدامات پیشگیری از این حوادث ضروری است.
مطالعات نشان می‌دهد که 74 درصد از حوادث رخ داده در مخازن ذخیره سازی در پالایشگاه‌های نفت، پایانه‌های نفتی یا تأسیسات ذخیره سازی رخ می‌دهد. آتش‌سوزی و انفجار 85 درصد از این حوادث را تشکیل می‌دهد. صاعقه یکی از دلایل مهم حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی است. البته نقش خطاهای انسانی، از جمله عملکرد و نگهداری ضعیف را نمی‌توان نادیده گرفت.
در سال‌های اخیر شاهد چندین حادثه تانکرها در سراسر جهان بوده‌ایم که از جمله آن‌ها می‌توان به انفجار مخزن در شرکت پتروشیمی CNPC Lanzhou، انفجار فلاش در شرکت پتروشیمی CNPC Dalian و آتش‌سوزی و انفجار در Rizhao اشاره کرد.
در این مقاله از تانکر سازی رستاک به بررسی علل حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی خواهیم پرداخت و در مقالات بعدی راهکارهای پیشگیرانه برای هر یک را معرفی خواهیم کرد.
8 علل اصلی حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی
مخازن ذخیره سازی شیمیایی بنا بر دلایل مختلف دچار حادثه می‌شوند. دلایل اصلی این حوادث عبارت است از:
- خرابی تجهیزات یا ابزارها
- قصورهای عملیاتی
- پارگی یا نشتی مخزن
- الکتریسیته ساکن
- بروز و ایجاد ترک در مخزن
- صاعقه یا رعدوبرق
- خطاهای مربوط به تعمیر و نگهداری
- سایر علل حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی
هر یک از این دلایل بر اثر مجموعه‌ای از دلایل دیگر به وجود می‌آیند که در صورت برطرف سازی آن‌ها احتمال بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی بسیار کاهش می‌یابد. در ادامه هر یک از این موارد را بررسی و زیر علل هر یک را معرفی می‌کنیم.
1. خرابی تجهیزات یا ابزارها
خرابی تجهیزات و ابزارهای مربوط به تانکرها در حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی نقش بسزایی دارند. چنانچه مخازن به‌صورت دوره‌ای و منظم بازرسی شوند، این خرابی‌ها به‌موقع شناسایی خواهند شد و از بروز هرگونه حادثه جلوگیری به عمل خواهد آمد؛ اما در صورتی که تانکرها و مخازن به‌موقع بررسی و بازرسی نشوند، خرابی‌های مربوط به تجهیزات، ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به کل مجموعه وارد کنند. این خرابی‌ها عبارت‌اند از:
- خرابی دریچه کمکی (به‌طور تصادفی باز شده)
- خرابی ترموستات
- خرابی آنالایزر O2
- غرق شدن سقف شناور
- خرابی دستگاه تولید گرما
- نشانگر سطح
- پارگی یا خرابی دریچه تخلیه
- منجمد شدن شیر گاز مایع
- ایجاد گرمای بیش از حد توسط دستگاه تولید گرما
- زنگ‌زدگی دریچه هوا و باز نشدن آن
واضح است که پیشگیری از بروز این موارد و یا بررسی به‌موقع و رفع این مشکلات، از بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی جلوگیری می‌نماید.
2. قصورهای عملیاتی
در برخی از موارد حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی به دلیل سهل‌انگاری و قصورهای عملیاتی ساده اتفاق می‌افتد. اگر از وقوع این سهل‌انگاری‌ها جلوگیری کنید، ممکن است هرگز دچار حادثه نشوید. این قصورهای احتمالی عملیاتی عبارت‌اند از:
- پر کردن بیش از حد مخزن
- باز گذاشتن دریچه‌های تخلیه به‌صورت سهوی
- دمای ورودی بالا
- عدم پیروی از روش‌های عملیاتی استاندارد (sop)
- بسته شدن دریچه هنگام بارگیری مخزن
- حرکت ناگهانی تانکرهای ماشینی هنگام بارگیری
به یاد داشته باشید که در هنگام هر نوع عملیات مربوط به تانکرها و مخازن ذخیره سازی شیمیایی، دقت لازم را در تمامی مراحل به عمل آورید تا از بروز حادثه جلوگیری کنید. گاهی حتی یک سهل‌انگاری کوچک باعث بروز حوادث بزرگ و جبران‌ناپذیر می‌شوند.
3. پارگی یا نشتی مخزن
یکی از عوامل بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی، بروز نشتی یا ایجاد پارگی در مخزن است. نشت مایعات به بیرون از تانکرها می‌تواند خطرات آتش‌سوزی را چندین برابر کند. به همین دلیل لازم است تانکرها و مخازن مرتباً از نظر نشتی و پارگی بررسی شوند. علل بروز نشتی را در ادامه مشاهده می‌کنید:
- ایجاد شکستگی در خط پروپان توسط یک ATV
- برش تصادفی توسط پیمانکار
- نشت مایع قابل اشتعال از واشر
- برش یا بریدگی توسط دزدان نفت
- نشتی پمپ
- دمای پایین
تمامی این موارد را می‌توان با بررسی مداوم مخازن، برطرف ساخت و از بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی جلوگیری نمود.
4. الکتریسیته ساکن
تجمع بارهای الکتریکی ساکن در اطراف و روی تانکرها می‌تواند باعث بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی شود. این بارهای ساکن که به آن الکتریسیته ساکن نیز میگویند، حتی در بدن انسان و در هنگام حرکت روزمره شما و برخوردتان با لباس‌های پشمی نیز صورت می‌گیرد و آن‌قدر ناچیز است که شما فقط به میزان کوچکی احساس برق‌گرفتگی می‌کنید. درست زمانی که می‌خواهید با کسی دست بدهید یا یک وسیله فلزی را بردارید.
اما اگر این بارها در تانکرها تجمع پیدا کنند، می‌توانند مشکلات بزرگی به وجود بیاورند. آتش‌سوزی یکی از این اتفاقات است. الکتریسیته ساکن از طرق مختلف در تانکرها ذخیره می‌شوند که در صورت عدم تخلیه صحیح، مشکلات زیادی را به وجود می‌آورند. دلایل اصلی بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی بر اثر تجمع بارهای الکتریکی و الکتریسیته ساکن، عوامل زیر هستند:
- برش درزگیرهای لاستیکی
- ضعف زمین قرارگیری مخزن، در برابر فرود آوردن بارهای الکتریکی
- انتقال سیالات
- روش‌های نمونه‌گیری نامناسب
- انتقال جامدات
این بارهای تجمع یافته باید بتوانند به شیوه درست تخلیه شوند. در غیر این صورت حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی اتفاق می‌افتند.
5. بروز و ایجاد ترک در مخزن
- برگشت مایع با فشار بالا از پایین‌دست تانکر
- فرونشست
- باکتری‌های کاهنده سولفات میکروبیولوژیکی
- خوردگی جرقه در ترانسفورماتور
- ساخت ضعیف مخزن
- لحیم‌کاری ضعیف مخزن و اعوجاج پوسته آن
- تکان‌های شدید نظیر زمین‌لرزه
بنابراین علاوه بر بازرسی مداوم، نیاز است که به عوامل دیگر نیز توجه کنید. ساخت ضعیف و لحیم‌کاری نادرست باعث بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی می‌شود. این بدان معناست که باید در هنگام خرید و سفارش مخزن، از افراد باتجربه استفاده کنید. تانکر سازی رستاک باتجربه‌ترین تانکر سازی در تهران و ایران است که با بهره‌گیری از تجربه 70 ساله در این حوزه، اقدام به ساخت انواع تانکر می‌نماید.
6. صاعقه یا رعدوبرق
بروز صاعقه یا رعدوبرق در شرایط جوی نامناسب، اجتناب‌ناپذیر است؛ اما سیستمی برای دفع و مهار آن باید وجود داشته باشد. در غیر این صورت، حادثه نیز اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. برخی از عواملی که در هنگام بروز صاعقه، مشکل‌ساز می‌شوند عبارت است از:
- زمین ضعیف
- نشت درزگیر دیواره‌ها
- اصابت مستقیم صاعقه به تانکر
علاوه بر پیشگیری‌ها و تدابیری جهت کنترل و هدایت صاعقه به زمین و دفع انرژی آن، لازم است درزگیری‌ها نیز بررسی شوند و هرگونه احتمال بروز حادثه به دلایل مرتبط با صاعقه، بررسی و رفع شوند.
7. خطاهای مربوط به تعمیر و نگهداری
تعمیر و نگهداری مداوم و مؤثر، از لازمه‌های استفاده از مخازن ذخیره سازی مواد شیمیایی است. در صورتی که این نگهداری به‌درستی انجام نشود، می‌تواند باعث بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی شود. عواملی که در این مورد تأثیرگذار است، شامل موارد زیر است:
- ساخت ضعیف تجهیزات لحیم‌کاری
- اداره کردن ضعیف مخازن
- میانبر مدار
- جرقه‌ها / ترانسفورماتور باعث جرقه خوردگی می‌شود
- موتور و ابزار استفاده شده ضعیف
8. سایر علل حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی
علاوه بر دلایل گفته شده در بالا، عوامل دیگری نیز وجود دارد که ممکن است باعث بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی شود. این موارد نیز باید در نظر گرفته شود که عبارت است از:
- باز کردن شعله در محیط تانکرها (آتش‌سوزی زمین، دود، شعله و…)
- زلزله
- طوفان
- سرقت
- آتش‌سوزی
- حمله تروریستی یا دزدی
- اشتعال خودکار
تجزیه و تحلیل علت‌ها، شناسایی علل حیاتی حوادث ناگوار را در صنایع شیمیایی و نفت تسهیل می‌کند.
چه کسانی باید از الگوی حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی استفاده کنند؟
دانستن علل حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی برای تمامی کسانی که در صنایع خود از تانکرها استفاده می‌کنند ضروری است. این دانش به پیشگیری از این حوادث کمک می‌کند و از خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری به عمل می‌آورد؛ بنابراین اگر شما نیز در صنعت و کسب‌وکار خود از یک یا چند تانکر استفاده می‌کنید، مطالعه این متن می‌تواند برای شما راهگشا باشد.
همچنین اگر شما از دانشجویان رشته‌های مهندسی نفت، مهندسی مخزن و یا مکانیک هستید، این متن می‌تواند به‌عنوان یک مقاله تحقیقی به شما کمک کند.
جمع‌بندی و سخن پایانی
تانکرها و مخازن ذخیره سازی شیمیایی در صنایع مختلفی کاربرد دارند. این ظروف ذخیره سازی نیازمند مراقبت و نگهداری مداوم هستند. عوامل زیادی ممکن است باعث بروز حوادث مخازن ذخیره سازی شیمیایی شود؛ بنابراین لازم است صاحبان صنایع و کسب‌وکارهای مرتبط با مخازن، این علل را شناسایی کنند تا بتوانند از بروز آن جلوگیری نمایند. در این مقاله از تانکر سازی رستاک به بررسی 8 علل اصلی بروز این حوادث پرداختیم. چنانچه تصمیم به خرید مخزن، سفارش انواع تانکر و یا قصد تعمیر تانکرهای آسیب‌دیده را دارید، می‌توانید با تانکر سازی رستاک تماس بگیرید و مشاوره رایگان دریافت کنید.
